O
alumnado de 5º e 6º de Primaria traballou o Entroido cun texto de Carlos
Casares, que é o homenaxeado este ano no Día das Letras Galegas. O texto foi
publicado na Voz de Galicia no ano 2000.
Carlos Casares nado en Ourense, o 24 de agosto de 1941, aos
catro anos marchou para Xinzo de Limia, onde o seu pai, Francisco Casares,
traballaba de mestre. O futuro escritor vive nun ambiente entre aldeán e
vilego, en permanente contacto cunha extensa familia espallada por distintos
puntos da comarca, con casas en Lamas, Beiro e Sabucedo, ademais de no propio
Xinzo, nas que pasará longas tempadas. É un mundo que Casares recordaría sempre
con gran viveza e que reaparecerá unha e outra vez na súa obra literaria. Este
artigo é unha clara mostra destas vivenzas.
Recordo
que eran dous homes vestidos dunha maneira estrafalaria. Non sei se ían
disfrazados de mulleres, de sotas de bastos ou de algo polo estilo. Foi hai
bastantes anos, cando eu era neno, e a memoria non está xa moi fresca para
lembrar sucesos tan lonxanos. O que si recordo con precisión é que a Garda
Civil andaba detrás deles, metralleta en man, e que eles fuxían polos tellados.
Eu vinos precisamente preto da miña casa, escondidos detrás dunha mansarda.
Como quedaban apenas a un tiro de pedra, a pesar de que levaban a cara pintada
de negro, recoñecín a un dos dous, era o Juan Manuel Tejada, un veciño noso,
porta con porta, fillo da Lucita Peláez, amiga da miña nai.
Nun primeiro momento, como non había ninguén na casa, a non ser Maruxa, que
estaba limpando e non lle prestaba moita atención ó que naqueles intres sucedía
fora, eu pensei que debían ser atracadores, pois daquela, a presencia da Garda
Civil armada asociábase case sempre co problema dos atracos, que era como se
lle chamaba ás accións dos fuxidos a guerra no monte, anos despois de que esta
rematara nos frontes regulares de batalla. Alí, na comarca da Limia actuaba,
entre outras, a partida de Casto Cabezas, a que eu consideraba un heroe
lexendario. De xeito que, durante algún tempo, ata que se aclarou todo cando os
meus pais chegaron á casa, eu pensei que o meu veciño Tejada andaba metido no
lío aquel dos atracos.
Por suposto non era así. O que ocurría é que estabamos no entroido e a Garda
Civil, supoño que por órdenes superiores, prohibía calquer tipo de disfraces.
Debeu ser entón cando eu aprendín que, ó chegaren as festas de carnaval de cada
ano, a vila de Xinzo de Limia se puña en pé de guerra, por máis que ó
principio, durante algún tempo, se chegase a unha especie de solución
intermedia. Salvo no caso de algúns tipos arriscados e destemidos, xeralmente a
xente moza, que facián cuestión de honor de saír á rúa vestidos de entroido en contra
da prohibición e do perigo de pasar unhas horas na cárcere ou de pagar unha
multa gubernativa, a maior parte dos habitantes da vila limitábanse a
disfrazarse dentro das casas.
E de todos estos que recurrían a unha versión tan doméstica e familiar do
entroido, habíaos de varias categorías. Os máis tranquilos permanecían no
interior dos pisos, sentados na cociña ou no salón ou o pe do lume, facendo
tertulia cos amigos, comendo o cocido e as filloas, e bebendo. Pero de repente,
como si lles entrase o formiguillo, cada pouco, puñan a careta, preferentemente
a pantalla característica de Xinzo, daban un par de voltas
batendo coas vexigas de porco contra a man, movendo a cintura para que soasen
as chocas e os axóuxeres, emitindo aquel berro gutural típico, tan parecido a
un pequeno aturuxo, e durante un par de segundos convertían a casa nun
carnaval. Logo quitaban a careta, puñan de novo a cara de todos os días e
proseguínan con toda serenidade a conversa que deixaran interrumpida.
PROHIBICIÓN
Había outra especie, dentro desta mesma categoría dos que non se atrevían a
saír a rúa por culpa da prohibición, pero que tampoco renunciaban a celebrar o
entroido dentro das casas, que elexían unha solución intermedia, entre o
estrictamente privado e o público.Estos saían disfrazados as ventás e ós
balcóns, facían as monadas que se lle ocurrían ou que eran inherentes ó tipo de
disfrace elexido e logo saudábanse discretamente entre eles, de casa en casa,
dun lado ó outro da rúa, en silencio, con movementos de mans ou de cabeza. Era
como unha festa de mudos. Polas rúas, mentras tanto,non circulaban máis que a
Garda civil e a xente aburrida.
Houbo un momento no que, ou ben por cansancio das autoridades, que se vían
incapaces de frear aquel trebón de vitalidade irrefrenable, ou ben porque
alguén con sentido común debeu chegar á conclusión de que non tiña sentido de
ningún tipo, nin común nin do outro, prohibir o carnaval, o caso foi que este
pasou a ser definitivamente tolerado. Polo tanto, nos anos cincuenta, o entroido
celebrábase en Xinzo de Limia polo grande, con miles de persoas lanzadas á rúa
e vestidas de todas as loucuras inimaxinables, incluídas algunhas tan pouco
santas que aínda hoxe parece imposible que non foxen obxecto de algún tipo de
sanción ou de censura.
Cando se tiña conquistado aquela especie de bula especial concedida de xeito
tácito pola autoridade civil, apareceu polo medio o señor cura párroco. Era
daquela Don Cesáreo, un home alto e delgado, cunha certa semellanza física co
Papa Pio XII, elegante e solemne, un pouco altivo, que decretou desde o púlpito
que disfrazarse era un gravísimo pecado mortal. Como eu estaba aínda na idade
da inocencia, non entendín ben os motivos daquel anatema, pero polo que lle
poiden escoitar ós maiores, a cousa tiña que ver co xeito de que algunhas
persoas pouco decentes aproveitaban o anonimato e a impunidade que lles
otorgaba levar a cara tapada, para pecar. Xa se sabe contra que mandamento.
Durante algún tempo, algunhas persoas aceptaron o novo código de xeito radical,
o que supuña non poder disfrazarse de ningunha maneira, nin sequera coa cara
destapada porque, segundo a doctrina moral, na versión xupiterina interpretada
por don Cesáreo, o simple feito de participar no entroido implicaba cooperar
activamente no pecado dos demáis. Pouco a poco, sen embargo, a fidelidade á
rixidez da norma empezou a afroxar, incluso con fieis bastante fieis, como
podían ser o caso da miña nai e as súas amigas, que non estaban dispostas a
renunciar a algo tan inocente como era vestir os seus fillos de figuríns e
levalos de adorno ós bailes para nenos do casino.
ORGULLO E VERGOÑA.
Aquela
relaxación da miña nai, tan escrupolosa sempre cos mandatos da Igrexa, a non
ser en cuestións políticas, que nunca acatou nin siquera na época franquista,
foi unha verdadeira desgracia para min. Ainda recordo como se fixe onte, un dos
días máis tristes da miña vida, entrando pola porta do salón nobre do casino,
dandolle o brazo á miña irmá, eu vestido de cordobés e ela vestida de non sei
que. Incapaz de chorar por orgullo, sentía unha rabia insoportable, que me
levaba a non responder cando me falaban, a fulminar á miña irmá con ollos de
lume e convertirme nunha especie de túzaro que se negou reiteradamente, polo
procedemento de arrimarse contra unha parede, mirar ó chan e non dicir palabra,
a saír ó medio da pista de baile para bailar a raspa.
Aquel día acabaron para sempre as miñas posibilidades de aprender a bailar nin
siquera o pasodobre. Esa foi tamén a razón de que máis adiante, cando era adolescente
e os meus compañeiros de pandilla empezaban a ir ós bailes dos maiores no
casino, vestidos coa pecaminosa mascarita, durante anos centro dos ataques de
don Cesáreo desde ó púlpito, eu permanecese á marxe, privándome por ese motivo
das festas que eles logo me describían con toda clase de detalles, dándolle así
a razón indirectamente ó señor cura párroco. É decir, que nos bailes, con
aquela túnica negra, que cubría todo, desde a cabeza ata os pés, e que
aseguraba un anonimato total, se pecaba.
Coincidiu aquel descubremento cunha etapa de fervor adoslescente, o cal me
levou a instalarme nunha posición moral de intensidade baixa, unha decisión que
implicaba que, por un lado, non me puña a terrible mascarita pero polo outro
tampouco aceptaba o que se podería chamar con bastante propiedade "a
doctrina Cesáreo" que como dixen antes, na súa formulación extrema
establecía que un non se podía disfrazar nin siquera coa cara descuberta.
A primeira vez que decidín violar a norma, púxenme de acordo cun compañeiro
daquelos anos, Manolito Dobaño, encargamos nun carpinteiro unhas caixas de
limpiabotas e con elas na man nos botamos á rúa.
Sucedeu, sen embargo, que aquelo que nós concebíramos nun principio só como
unha broma, acabou convertíndose nun negocio, prácticamente sin inversión
económica de ningún tipo, pois en vez de betún ou crema, o único que gastabamos
os dous limpiabotas era un pouco de chuspe que lle botabamos ós clientes nos
zapatos. Aqueles foron os primeiros cartos que gañei pola miña conta e non o
atribuín tanto ó mérito propio nin a disposición especial para os negocios,
como unha especie de premio otorgado polo ceo. De xeito que aquel botín foi a
proba e a confirmación de que don Cesáreo non interpretaba correctamente a
moral cristiana nos asuntos realacionados co entroido. Ó ano seguinte puxen a
mascarita e fun ó casino con ela, sen intención de bailar.
De súpeto, en cambio, non se me ocurre outra cousa que sacar a bailar a miña
nai, que estaba sentada co meu pai nun sofá. Para despistala, dinlle a man
cambiada, como se eu foxe tamén muller, e finxín, poñendo aquela voz de rato
característica das mascaritas, que era amiga do seu fillo, é decir, de min, e
que estaba namorada. De primeiras, noteina preocupada, como sorprendida de que
eu, un rapaz de quince anos, tivese unha moza e ela non soubese nada, pero de
seguida se repuxo e empezou a eloxiarme con discreción e con elegancia, pero
igualmente con paixón de nai. Gustoume cando dixo que era un fillo estupendo.
Nese instante quixen quitar a máscara e darlle un bico, pero non me atrevín.
Acababa de descobrir, eso si, que o entroido non era pecado.
Carlos
Casares.(A Voz de Galicia 05-02-2000)
Comentarios
Publicar un comentario